Mila zorion!

"Bertsolari" filma aipatu ondoren, gure historian zehar txapelketa nagusian txapeldun izandakoen izenak ekarri nahi ditut gogora:

Eta hau ere esan beharra dut: izango naiz 2013ko Txapelketa Nagusiaren zain, esperoan.

TXAPELKETA NAGUSIA URTEA	TXAPELDUNAK
1935	Inazio Eizmendi Manterola “Basarri”
1936	Jose Manuel Lujanbio Retegi “Txirrita”
1960	Inazio Eizmendi Manterola “Basarri”
1962	Manuel Olaizola Urbieta “Uztapide”
1965	Manuel Olaizola Urbieta “Uztapide”
1967	Manuel Olaizola Urbieta “Uztapide”
1980	Xabier Amuriza Sarrionandia
1982	Xabier Amuriza Sarrionandia
1986	Sebastian Lizaso Iraola
1989	Jon Lopategi Lauzirika
1993	Andoni Egaña Makazaga
1997	Andoni Egaña Makazaga
2001	Andoni Egaña Makazaga
2005	Andoni Egaña Makazaga
2009	Maialen Lujanbio Zugasti

"Ni oso harro pasako naiz naturala horixe da, BEHIEN AULKIAK AIPATZETIK BEHEAN AULKIAK JARTZERA"

Gaur hemen kontatu beharrekoak jada idatzitako sarrera zahar batekin du lotura. "Bertsolari" filmaren aipamena duela aste batzuk egin nuen. Joan den domekan, hilaren 11an, Igorreko kultur etxeko Lasarte aretoan "Bertsolari" filma izan genuen ikusgai. Pertsona dezente bildu giñen Xabier Altunaren filmaz gozatzeko asmotan eta dokumentala bukatzean entzundakoaren arabera, jendeak orokorrean gozatu gozatu zuela konturatu nintzen, berba onak baino ez zituztelako esan bertsolaritzaren inguruko lan ikaragarri honi buruz.

Dokumentala ikusi orduko, interneten zenbait bidio ikusita nituen, blog honetan aurkeztutakoak batzuk, eta irrikitan nengoen ikusteko. Orain, ikusi eta gero zera esan behar dut, uste nuena baino askoz hobea eta ederragoa izan dela.

Dokumentala bertsolari ezagunez, Miren Amuriza, Andoni Egaña, Amets Arzallus, Jon Sarasua, besteak beste, eta adituz osatuta dago, baita entzulegoz eta ikuslegoz ere. Bertsolaritza bera sustraietatik azaltzen du eta bere erroak erakusten ditu, baita bertsolaritzaz gozatzen dugunun perspektiba eman ere.

Beraz, oraindik ere ez baduzu "bertsolari" filma ikusi, anima zaitez lagun!

Dokumentalean 2009ko txapelketa nagusiko erreportaiko zenait bideo  agertzen badira ere, horra hor niretzako gustukoenetarikoa, bertsolarien azken agurrak:

"Murgil zaitez euskararen munduan!"

Illart Gumuzio eta Izar Mendiguren.

"Murgil zaitez euskararen munduan" eta "guk euskaraz, zuk zergatik ez?" esaldipean antolatu zuen hilak 1ean,  eguenez, ugaoko Gazte Anbladak, bertso-triki-pintxo-poteoa. Bertan, 20 bat gazte bilduko giñen, trikitilari, panderojole, bertsolari eta bertara urreratu giñen besteon artean. Herriko tabernarik taberna ibili giñen bertsolarien bertsoek eta soinujoleen kantek animatuta.  Bertsotan Illart Gumuzio Igorreztarra eta Izar Mendiguren Laudiotarra izan ziren. 

Asko eta asko dira Ugaoko Gazte Asanbladak antolatutako ekintzak eta adibide ezinhobea dugu gaur hemen aurkeztutakoa. Beraz, blog honetatik zorionik beroenak gazte asnblada horri eta segi horrela!


BEJONDEIZUELA!!

Soinujoleak eta bertara urreratutako gazteak dantzan ikus ditzakegu argazkian.

 

Begibistan dituzuen argazkiak Ugaon bertan nik ateratakoak dira.

Sustrai, zuretzako zer da eskola?

Sustrai Colina Akordarrementeria (Urruña, Lapurdi, 1982ko urriaren 20a) (bertsolari,  bertso irakaslea eta kazetariaren bertsoa da honako hau, hezkuntza eta eskolaren ingurukoa alegia.
Irakurri dudanagatik, ikastolan burutu zituen lehen ikasketak. Esku pilota gustuko zuenez gero 5 urterekin hasi zen eta 17 urtera arte aritu zen. Gaur egun, bertsolaritzan dihardu.  Bertso irakaslea ere bada bertsolaria izateaz gain, hots, Hendaian, Amets Arzallusekin batera sarri. Berria egunkarirako sarrerak  idatzi ohi ditu eta Argia astekarirako elkarrizketak.
Bertsolaritzari dagokionez, bere lehen ateraldia Donostian, Gipuzkoako Eskolarteko txapelketan izan zelan esan genezake, 1992an. Geroztik, hainbat eta hainbat txapelketetan parte hartu izan du besteak beste, 2000an Iparraldeko Bertsolari Gazteen txapelketan, txapeldun izan zelarik. Eta nagusien mailan, 2000 eta 2003 arteko Nafarroako txapelketetan parte hartu du, baita 2005eko  Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusia  ere, azken bi horietan finalista izan zelarik. 



Beraz, hezkuntza, eskola eta bertsolaritza elkartu eta uztartzeko aukera ezin hobea dela deritzot hau. Sustraik bere esperientzia eta ikuspuntua aldarrikatzen duelarik 3 bertso hauetan:
Zuretzako zer da eskola?
SUSTRAI COLINA

BERTSOLARI

Gaurkoan, Asier Altunaren filma dakart ohol gainera. Bertsolaritzari eta bertsolariei buruzko ibilbidea erakusten du luzemetrai honek. Dokumental legez aurkez nezake. Miren Amuriza, Jon Sarasua, Maialen Lujabio, Andoni Egaña eta Amets Arzallus dira film honetako parte hartzaileak.
Asier Altunaren berbetan, dokumental hau bertsolaritza ezagutzen ez dutenei zuzenduta dago, bertsolaritza erakustea helburu duelarik. Gai desberdinak azaltzen dira. Bilakaera azaldu nahi dela azaltzen du, izan dituen aldaketa eta eraldaketak hasieratik gaur egunera artekoak, bertsolaritza modernoara artekoak alegia.
Bai Andoni Egaña, bai Maialen Lujanbio eta baita Asier Altuna bera ere bat datoz finaleko grabaketek emozio berezia eskeintzen diotela filmari esatean, bestelako bira bat emanarazten diola. Andoni Egañaren aburuz, entzulegoaren tratamendua aipatzekoa da. Dioenez, entzulegoaren ikuspegia azaltzerako orduan, gogoan izan dira sentipen, bizipen, ardura eta kilika horiek...
Zortzi bat adituren sentipenak ere ageri dira pelikulan.
Hitz hauek luzemetraian parte hartutakoek haimaika tebebistakoekin izandako elkarrizketatik ateratakoak dira, gehiago jakin nahi izatekotan horra hor helbide elektronikoa:
http://www.hamaikabilbo.tv/bideoteka.php?nid=3837&bilahitza=&bilatu=

Bukatzeko Maialen Lujanbiok bertsolaritzari buruz esandakoa idatziko dut, ez baitut beste era hoberik aurkitu agurtzeko:
Maialen Lujanbio: “Egiten dugunak zerbait baldin badu da benetakoa izatea bere inperfektuan eta bere bapatekoan eta bere xumean benetakotasuna da bertsolaritzaren balio nagusietako bat”.

EGAÑA

Andoni Egaña bertsolari eta idazle euskalduna, Zarautzen jaio zen 1961eko urriaren bian. Lau aldiz izan da Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa nagusiko irabazle: 1993an, 1997an, 2011ean eta 2005ean.

Begitun, Arratia, Zeberio eta Ubideko aldizkarian Angel Mari Peñagarikano eta Andoni Egaña Arantzazun, Arratian izango direla bertsotan irakurri nuen eta horregatik, gaurko sarrera Andoni Egañari eskeinia doa.


Entzun ezazue 2009ko Bertsolari Txapelketako beren azken agurra:

DIMEKO GAZTXEKO MULTIBERTSOSAIOA

Orain arte beharbada ez dut bertsolaritza umeen hezkuntzarekin edo lehen hezkuntzarekin lotu eta bada sasoia hori egiteko ere. Dimako eskolan lehengusu txikiak ditudan aldetik, badakit bertsolaritza ikasten dutela eskolan. Sano interesgarria iruditu zitzaidan eta joan den barikuan Dimako Gaztxeak multibertsosaioa antolatu zuenez gero, biak uztartzea erabaki dut sarrera berri hau idatziaz batera.
Esan bezala, joan den barikuan, Dimako gaztxean multibertsosaioa eskaini zuten. Hiru bertsolari izan ziren bertsotan eta jende asko bildu ez bazen ere, Dimako eskolako ume batzuk izan ziren bertan. Beraz, bertsolaritza eskolan ikusi eta ikasi beharrekoa dela deritzot.
Orain arte ez dut aipatu multibertsosaioa delakoa zer den, multibertsosaioa bada, bideoz, argazkiz, soinuz, zarataz eta bestelakoz osaturiko bertso saio berezia da, polita, entretenigarria eta desberdina.
Ni bertan izan nintzen eta horra hor nik ateratako argazkia.

AMETS ARZALLUS

Gaurkoan, 2010.urtean Zuberoan ospatu zen bertsolari txapelketako txapeldunaren bideoa dakarkizuet, Amets Arzallusena hain zuzen ere.



Bertsoak itxuraren ingurukoak dira, berak botatzen duenez, itxurak sarri asko engainatzen gaitu. Kanpoko itxuran zentratzen gara beti, aurreiritziak ditugu eta horik ez digute haratago joaten uzten. Bertsoetan, santu itxurak dutenak txarrenak izan ohi direla dio, eta alderantziz, itxura kaxkarragoa edota txarragoa dutenak ez direla uste bezain okerrak.

Bideoak bigarren zati bat ere badu, bertan norbaitek ez zuela zerbait beragandik espero adierazi behar du. Berak, ama harritu zueneko kontu bat botatzen du bertsotan. Bertan, eginekoak (amari lorak oparitzeak), bera ere harritu egin zuela dio, apurka apurka sentimenduz osatuz doalarik.

Sano gustuko dut Amets Arzallus bertsotan entzutea, beraz, zuek ere gozatzea espero dut.

Sarrera hau berezia da sano, Igorrekoa naizen aldetik, Igorreko herriarekin lotuta dagoen bidio bat jarriko dut. Bertsolaritzari lotua (bertso batekin hasten delako) eta Igorreri erreferentzia egiten dion bidioa da. Igorreztarrak agertzen dira bertan, bertsotan, berbaz eta baita argazkietan ere. Bestelako pertsona ezagunak ere agertzen dira, Porrotx esaterako. Hor doa ba, Igorre ezagutu ahal ziateko bidioa eta baita azken lau urteotako politika eredua ere.

"Hemen su horren bueltan dantzan gabiltza."

Entzun berri dituzuen bertsoak 2009ko bertso txapelketan Maialen Lujanbio hernaniarrak eta Amets Arzallus hendaiarrak botatakoak dira. Gaur gogora etorri zaizkit eta gustoko ditudanez hor doaz.

BALEAREN BERTSOAK

Gaurkoan, Benito Lertxundi Oriotarraren bertsoak izango dituzue irakurgai eta bidioan entzungai. Benito 1942. urtean jaio zen Orion urtarrilaren 6an errege egunez.
Bertsoak Orioko balearen bertsoak dira. 1901eko maiatzaren 14an harrapatu zuten oriotarrek azken balea ospetsua. Bai. Baina, ordurako desagertuta zegoen balea-harrapaketa. Lanbidea bera zegoen desagertuta. Beraz, oriotarrek, balea ikusi zutenean, ez zekiten oso ondo nola harrapatu behar zuten.
Balea gaixorik zegoen, eta Orioko hondartzara hurbildu zen. Arrantzaleek arpoiak eta dinamita lortu, eta harrapatu egin zuten. Baina hori saltzeko merkaturik ez zegoenez, balea erakusteari ekin zioten. Turismorako ikuskizuna bihurtu zuten animaliaren gorpua. Azkenean, bazterrak astindu ondoren, mingainetik erauzitako olioa saltzea lortu zuten. Nekez lortu zuten balea behar bezala aprobetxatzea; berrogeita hamar urte lehenagotik zegoen merkatu hura itxita. Garai hartan ere anekdota bat izan zen balea. Eta Benitok gertakizun hori bertsoetara eraman zuen.

BERTSOLARITZAREN INGURUAN

Euskal kulturaren alorrik harrigarriena bertsolaritza da. Bertsolariei esker, euskara lilluragarria bihurtzen da. Gai inposatu baten inguruan bertsoak bat-batean sortzeko gai dira, erritmoa eta errimak errespetatuz. Gehienetan bi bertsolari ari dira, batek besteari erantzunez. Aspaldiko ohitura hori biziki arrakastatsua da Euskal Herrian, bertso saioek eta txapelketek frogatzen duten bezala. Bertso eskoletatik atera belaunaldiek bertsolaritza maila handi batera eraman dute, eta batzuek esperientzia artistiko berriei nahasten dute.

Sarreraren iturria: http://www.eke.org/bertsolaritza

Soinu froga:

Has gaitezen bertsolaritzaren oinarriak ezagutzen:

Zer da bertsolaritza_cristina_ander_a_arkai

View more presentations from txaroberriz